Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. 1994 Nr 121 poz. 591, z późn. zm.) określa zasady prowadzenia rachunkowości oraz zasady badania sprawozdań finansowych przez biegłych rewidentów.
Kogo obowiązuje ustawa o rachunkowości?
Przepisy ustawy o rachunkowości mają zastosowanie do spółek cywilnych, spółek handlowych i spółek prawa polskiego będących rezydentami, w tym również tych w organizacji, a także innych osób prawnych (z wyjątkiem Skarbu Państwa i Narodowego Banku Polskiego) oraz jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, z wyłączeniem spółek osobowych.
Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, a także spółki cywilne, spółki jawne, spółki partnerskie i spółki osobowe zawierane przez osoby fizyczne są objęte ustawą pod warunkiem, że ich przychody netto ze sprzedaży towarów i usług za ostatni rok obrotowy wynosił co najmniej równowartość w walucie polskiej 2 500 000 euro (ale w przypadku niższych dochodów mogą dobrowolnie stosować zasady rachunkowości po powiadomieniu urzędu skarbowego właściwego do spraw opodatkowania dochodów).
Ustawa o rachunkowości znajduje również zastosowanie do zagranicznych osób prawnych, jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej oraz osób fizycznych, które prowadzą działalność gospodarczą w Polsce (osobiście, przez osobę upoważnioną lub przez pracowników) – w odniesieniu do tej działalności, niezależnie od dochodów.
Księgi rachunkowe w polskich przepisach
Ustawa szczegółowo reguluje zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych i zawiera definicje kluczowych pojęć rachunkowych. Do ksiąg rachunkowych zalicza się: dziennik, księgę główną, księgi pomocnicze, zestawienie obrotów i sald, a także wykaz składników aktywów, pasywów i kapitału własnego.
Księgi rachunkowe otwierane są w dniu rozpoczęcia działalności, a następnie na początku każdego kolejnego roku obrotowego i zamykane – ostatniego dnia roku obrotowego lub ostatniego dnia działalności jednostki. Rokiem obrotowym (stosowanym również dla celów podatkowych) jest zazwyczaj rok kalendarzowy lub, jeśli tak zostanie wybrane, okres 12 kolejnych miesięcy kalendarzowych. Dla celów prowadzenia ksiąg rachunkowych i sporządzania sprawozdań finansowych ustawa o rachunkowości określa również zasady wyceny aktywów, pasywów, kapitału własnego oraz sposób ustalania wyniku finansowego.
Sprawozdania finansowe
Zgodnie z ustawą o rachunkowości sprawozdanie finansowe powinno być sporządzone na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych nie później niż w ciągu 3 miesięcy od dnia bilansowego (zazwyczaj ostatniego dnia roku obrotowego) i zatwierdzone nie później niż w ciągu 6 miesięcy od tego dnia. Jeśli rok obrotowy pokrywa się z kalendarzowym, termin na sporządzenie sprawozdania upływa zatem 31 marca.
W skład sprawozdania wchodzą: bilans, rachunek zysków i strat, wprowadzenie do sprawozdania finansowego oraz informacja dodatkowa zawierająca m.in. dane objaśniające. Niekiedy uwzględnia się również następujące dokumenty: zestawienie zmian w kapitale własnym, sprawozdanie z przepływów pieniężnych oraz raport roczny.
Badanie i publikacja sprawozdań finansowych jest obowiązkowa w przypadku następujących podmiotów:
- podmiotów powiązanych (w tym rocznych sprawozdań grup kapitałowych),
- banków i instytucji ubezpieczeniowych,
- spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych;
- instytucji obrotu papierami wartościowymi,
- funduszy inwestycyjnych,
- funduszy emerytalnych,
- krajowych instytucji płatniczych i instytucji pieniądza elektronicznego;
- spółek akcyjnych (z wyjątkiem spółek w organizacji),
- a także innych podmiotów, jeżeli za rok obrotowy, za który sporządzono sprawozdanie, zostały spełnione co najmniej dwa kolejne warunki:
- średnia roczna liczba pracowników zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy wynosiła co najmniej 50,
- łączna wartość aktywów bilansu na koniec roku obrotowego stanowiła równowartość w walucie polskiej co najmniej 3 125 000 euro,
- roczne przychody netto stanowiły równowartość w walucie polskiej co najmniej 6 250 000 euro.
Celem badania sprawozdania finansowego jest uzyskanie opinii biegłego rewidenta potwierdzającej, czy sprawozdanie jest prawidłowe, kompletne i rzetelnie przedstawia sytuację majątkową, finansową oraz wynik działalności jednostki.
Ustawa o rachunkowości a Międzynarodowe Standardy Rachunkowości
Jednostki, które sporządzają sprawozdania finansowe zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Rachunkowości (MSR), mają obowiązek stosować ustawę o rachunkowości w zakresie nieuregulowanym przez te standardy. Stosowanie MSR jest obowiązkowe w przypadku skonsolidowanych sprawozdań finansowych emitentów papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu giełdowego oraz banków.
Dobrowolnie MSR mogą być stosowane w odniesieniu do skonsolidowanych sprawozdań finansowych przez emitentów papierów wartościowych zamierzających ubiegać się o dopuszczenie do obrotu lub oczekujących na dopuszczenie do obrotu na jednym z rynków regulowanych EOG oraz członków grupy kapitałowej, jeżeli jednostka dominująca sporządza skonsolidowane sprawozdania finansowe zgodnie z MSR. Te same kategorie jednostek mogą opcjonalnie wykorzystywać MSR do sporządzania własnych (pojedynczych) sprawozdań finansowych.
Uproszczona księgowość
Osoby fizyczne, spółki cywilnoprawne, zarejestrowane spółki osobowe oraz spółki zawodowe osób fizycznych, które prowadzą działalność gospodarczą bez obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych, ewidencjonowanie swojej działalności gospodarczej dokonują poprzez prowadzenie uproszczonej księgowości, w tym ksiąg podatkowych przychodów i rozchodów.
