System kaucyjny – nowe zasady rozliczeń VAT od 2025 r.

Nowy system kaucyjny zacznie obowiązywać w Polsce od 1 stycznia 2025 roku. Tym samym np. butelkomaty mogą stać się stałym elementem w wielu sklepach. W założeniu nowy system kaucyjny ma m.in. pomóc zwiększyć efektywność recyklingu w Polsce, wpłynąć na poprawę ochrony środowiska oraz stanowić dodatkową szansę dochodu dla podmiotów biorących w nim udział. Na czym polegają zmiany przepisów, kogo dotyczą i jak wpływają na zasady rozliczeń VAT?

Czym jest system kaucyjny?

W praktyce system kaucyjny to mechanizm, w którym konsumenci płacą tzw. kaucję, czyli dodatkową opłatę przy zakupie towarów we wskazanych opakowaniach, która jest im zwracana w momencie oddania opakowań lub odpadów opakowaniowych w specjalnych punktach zbiórki.

Ustawa wprowadzająca system kaucyjny została pierwotnie opublikowana w 2023 r. (ustawa z 13 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw), ale – z uwagi na pojawiające się wątpliwości – projekt został zmieniony w sierpniu 2024 r. Nowe przepisy wejdą w życie 1 stycznia 2025 r.

Będą one dotyczyć pobierania kaucji przy sprzedaży produktów w opakowaniach na napoje, czyli w:

• butelkach jednorazowych z tworzyw sztucznych do 3 litrów,
• puszkach metalowych do 1 litra,
• butelkach szklanych wielokrotnego użytku do 1,5 litra.

Zmiana projektu objęła przepisami VAT także opakowania na napoje jednorazowego użytku. Wcześniej dotyczyły one wyłącznie szklanych butelek wielokrotnego użytku.

Z ważnych informacji, nowe przepisy nie wymagają okazania dowodu zakupu (paragonu) – konsument będzie mógł zwrócić opakowanie w dowolnym punkcie zbiórki. Nowy projekt dot. systemu kaucyjnego zakłada, iż kaucja ma być pobierana przy każdej sprzedaży produktu, objętego systemem kaucyjnym w łańcuchu dystrybucji.

Nowy system kaucyjny – kogo dotyczy?

Przede wszystkim zaktualizowane przepisy dot. systemu kaucyjnego nakładają nowe, rozszerzone obowiązki na podmioty wprowadzające produkty na rynek, czyli na producentów, importerów czy właścicieli marek. Od stycznia 2025 r. będą oni zobowiązani do prowadzenia zbiórki opakowań i odpadów opakowaniowych, a także osiągania minimalnych poziomów selektywnej zbiórki opakowań wprowadzonych na rynek (pod rygorem konieczności poniesienia opłaty od każdego kilograma surowców pozostawionych na rynku – max. 25 zł za kilogram) na poziomach:

• 77% za 2025 r.
• 81% za 2026 r.
• 84% za 2027 r.
• 87% za 2028 r.
• 90% za 2029 r. i następne lata.

Ale zmiany przepisów dotkną również sklepy detaliczne, które będą musiał pobierać i zwracać kaucję, zajmą się fizycznym odbiorem opakowań i odpadów opakowaniowych od konsumentów, logistyką z tym związaną oraz współpracą z operatorem systemu kaucyjnego. Obowiązki te dotkną wszystkie jednostki handlu detalicznego lub hurtowego o powierzchni powyżej 200 mkw., w których klientom oferowane są napoje w opakowaniach objętych systemem kaucyjnym oraz mniejsze sklepy, przy czym one będą to robić jedynie w przypadku opakowań szklanych wielokrotnego użytku do 1,5 litra. Przy pozostałych opakowaniach objętych systemem kaucyjnym, będą zobligowane wyłącznie do pobierania kaucji, zaś jej zwrot i odbiór pustych opakowań będzie – w ich przypadku – dobrowolny.

Nowe regulacje nie określają tego, jak powinna odbywać się zbiórka opakowań. Podmioty mogą same zdecydować o sposobie odpierania takich odpadów.

Nowy system kaucyjny a zmiany w rozliczeniach podatku VAT

Kaucja pobierana za opakowania objęte nowym systemem kaucyjnym będzie również inaczej rozliczana w zakresie VAT. Dotychczasowe przepisy ustawy o podatku od towarów i usług dotyczące kaucji pobieranej w przypadku, gdy podatnik dokonał dostawy towaru w opakowaniu zwrotnym, będą stosowane nadal do opakowań nieobjętych nowym systemem kaucyjnym, np. palet.

Taka kaucja nie będzie wchodzić do podstawy opodatkowania, chyba że nabywca nie zwróci opakowania – wówczas w ciągu 60 dni należy opodatkować jego wartość. Natomiast gdy umowa określa taki termin, to podstawa zostanie podwyższona w dniu następującym po nim.
Przepisy nowego systemu kaucyjnego określają natomiast jednolite zastosowanie rozliczeń podatku VAT w przypadku opakowań jednorazowego i wielokrotnego użytku, które są nim objęte. Od stycznia 2025 r. taka kaucja nie będzie wliczana do podstawy opodatkowania VAT na żadnym z etapów obrotu w łańcuchu dostaw.

Na koniec roku kalendarzowego wprowadzający produkty w opakowaniach na napoje, czyli np. producent lub importer, będzie zobowiązany do wykazania VAT od niezwróconej w tym konkretnym roku kaucji za opakowania objęte nowym systemem kaucyjnym. Jeżeli w danym roku zebrano więcej opakowań niż wprowadzono do obrotu, wówczas nadwyżka będzie mogła zostać rozliczona w kolejnym roku lub latach.

Rozdzielenie funkcji płatnika i podatnika VAT

Podatnikami VAT w nowym systemie kaucyjnym będą podmioty wprowadzające produkty w opakowaniach na napoje, czyli producenci oraz importerzy. Nie będą oni jednak rozliczać podatku z urzędem skarbowym. Nowe przepisy przewidują bowiem, że rolę płatników VAT mają pełnić podmioty reprezentujące (operatorzy). Ich zadaniem będzie rozliczanie kaucji z jednostkami handlu detalicznego i hurtowego oraz innymi punktami zbierającymi opakowania i odpady opakowaniowe, pobór i zapłata podatku VAT organom skarbowym od niezwróconych kaucji, pobranych przez producentów.

W związku z tym w terminie do 31 stycznia następnego roku płatnik (podmiot reprezentujący) będzie miał obowiązek uiszczenia należnego VAT od niezwróconej wartości kaucji na rachunek właściwego urzędu skarbowego. Jednocześnie samo rozliczenie VAT od nieodebranej kaucji będzie dokonywane przez podatników w deklaracji i ewidencji VAT. W nowym systemie kaucyjnym dojdzie zatem do rozdziału funkcji płatnika i podatnika VAT.

Poza deklarowaniem właściwej wysokości podatku VAT (obowiązek podatnika) oraz zapłacie podatku (obowiązek płatnika), oba podmioty będą natomiast zobowiązane prowadzić szczegółową ewidencję na potrzeby rozliczeń VAT i przekazywać ją drogą elektroniczną na żądanie organów podatkowych.

Nowy system kaucyjny i rozliczenia VAT – wsparcie w dostosowaniu do nowych przepisów

Nowy system kaucyjny generuje dodatkowe zobowiązania podatkowe i sprawozdawcze dla producentów i importerów, dystrybutorów czy jednostek handlowych. Zakresem rozliczeń podatkiem VAT objęta będzie nowa grupa opakowań jednorazowego użytku, pobór i zwrot kaucji nie będzie dotyczył wyłącznie ostatniej fazy obrotu, a w dodatku trzeba rozróżnić rolę podatnika i płatnika VAT w nowym systemie kaucyjnym.

W przypadku potrzeby wsparcia w dostosowaniu swojej działalności do nowych przepisów dot. systemu kaucyjnego, regulacji podatkowych i sprawozdawczych zachęcamy do kontaktu. Nasi eksperci pomogą w odnalezieniu się w realiach nowego systemu kaucyjnego oraz w rozliczeniu podatku VAT w świetle nowych przepisów.

Jeśli mają Państwo pytania dotyczące opisanego tematu lub potrzebują Państwo dodatkowych informacji – zapraszamy do kontaktu:

Zadaj pytanie »

DZIAŁ DS. RELACJI Z KLIENTAMI

ELŻBIETA
NARON-GROCHALSKA
Główny Konsultant
ds. relacji z klientami
Grupa getsix

***